Mensen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) ervaren vaker stress. Het kost ze meer moeite om stress te herkennen en te verminderen. Dit heeft grote invloed op hun dagelijks functioneren. Daarom is het belangrijk voor hen om stress tijdig te herkennen. De stress app SAM (Stress Autisme Mate) helpt deze groep mensen om stress makkelijker te herkennen en er beter mee om te gaan.
De inclusieve app is ontwikkeld door TNO en GGZ Centraal Emerhese. Mensen met ASS zijn intensief betrokken geweest bij het ontwikkelen ervan.
Meer inzicht in stressfactoren
Mensen met ASS ervaren als gevolg van een andere manier van prikkel- en informatieverwerking veel vaker stress en het kost ze meer moeite om stress te verminderen.Dit heeft grote invloed op het dagelijks functioneren. Cliënten met ASS, onder behandeling bij Emerhese Flevoland (autisme expertise centrum van GGZ Centraal), zeggen behoefte te hebben aan ondersteuning bij het (eerder) leren herkennen van stress. En ook bij het omgaan met stress. Voor behandelaars is het lastig om in behandelgesprekken goed zicht te krijgen op het verloop van stress en oorzaken van stress. Welke momenten of situaties in de voorgaande weken (steeds) stressvol waren en wat er toen aan de hand was, is voor cliënten lastig te reproduceren. Meer inzicht in persoonlijke patronen van stressopbouw en -afbouw kan cliënten en behandelaars in hun gesprekken helpen een meer op maat gemaakt plan te formuleren, deze te volgen en zo nodig bij te stellen.TNO heeft met die behoeften en wensen voor ogen, in co-creatie met cliënten, behandelaars en naasten van Emerhese Flevoland, de prototype-app Stress Autism Mate (SAM) ontwikkeld.
Ontwikkeling van SAM
SAM stelt vier keer per dag vragen aan de cliënt over zijn of haar stress-signalen en activiteiten in de afgelopen vier uur. De antwoorden op de vragen worden gebruikt om het stressniveau te bepalen. Om van antwoorden naar directe terugkoppeling van het stressniveau te komen, zijn rekenregels opgesteld. Bij de terugkoppeling van het gemeten stressniveau biedt SAM de cliënt ook de mogelijkheid hierop te reageren. De drie tips die SAM na de terugkoppeling van het stressniveau vervolgens geeft om eventuele stress te verlagen, zijn passend bij het gemeten stressniveau en afgestemd op het individu.
Raadplegen algemene tips
Daarnaast kan de cliënt altijd algemene tips raadplegen om stress tegen te gaan. De statistiekpagina maakt op dag- en weekniveau individuele patronen zichtbaar, zoals stressvolle momenten op een dag of stressvolle dagen en de beleving van activiteiten
Enkele instellingen van SAM kunnen door de cliënt worden aangepast, zoals het kleurgebruik in grafieken (blauwtinten of stoplichtmodel), het wel of niet gebruiken van emoticons in de vragenlijst en de tijdstippen waarop de vragenlijst wordt ingevuld. Andere functionaliteiten die de prototype-app biedt, zijn invoeren van fysiologische metingen, een dagboekfunctionaliteit, uitleg per pagina via een i-icoon en het invullen van een ‘acute stress’ vragenlijst.
Richtlijnen
De richtlijnen voor het ontwerpen van SAM komen voort uit het ontwikkeltraject waarin verschillende gebruikstesten zijn doorlopen met behandelaren en cliënten om te komen tot een inclusieve app. De vormgeving, vragenlijsten, selectie van tips en formulering van content zijn ontwikkeld in nauwe samenwerking met de cliënten, hun naasten en hun behandelaars. Onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van SAM belangrijke effecten heeft: stressvermindering, verbeterde zelfredzaamheid en verbetering van de kwaliteit van leven.
Vormgeving
- Gebruik rustige kleuren, gebruik kleur met mate en met een reden, zoals het onderscheiden van vier stressniveaus
- Gebruik een rustige en consistente vormgeving zonder afleidende zaken zoals advertentie
- Gebruik herkenbare kleuren, symbolen of andere afbeeldingen om specifieke informatie weer te geven, zoals bijvoorbeeld emoticons om gevoel aan te duiden.
Teksten. instructies, vragen en antwoorden
- Vraag alleen naar informatie die echt nodig is, en geef alleen informatie op het moment dat het echt nodig is.
- Zorg voor één vraag en beperkte informatie (stap voor stap) per pagina of een beperkt aantal logisch gegroepeerde vragen per pagina.
- Gebruik concrete en korte zinnen, opsommingen en vragen, en korte heldere teksten.
- Schrijf teksten, knoppen en werkwoorden op gebiedende wijs, zoals “tik op”, “voer … in”
- Vermijd spreekwoorden, figuurlijke taal en jargon, zoals ‘appendix’
- Geef een korte duidelijke uitleg of instructie bij iedere stap of functionaliteit.
- Zorg voor gesloten antwoordopties en beperk open antwoordvelden
- Geef feitelijke terugkoppeling, bijvoorbeeld na terugkoppeling van het gemeten stressniveau.
Personalisatie, hulp en ondersteuning
- Geef de gebruiker de mogelijkheid om voorkeuren in te stellen, zoals het kleurgebruik en gebruik van emoticons.
- Bied een hulpfunctie of documentatie aan op elke pagina, zoals het interpreteren van statistieken of doel van de stresstips.
- Vermijd jargon, onduidelijk taalgebruik of beeldspraak, zoals “in je schulp kruipen” of “redelijk”.
- Leg foutmeldingen begrijpelijk uit, vertel hoe hij/zij het probleem kan herstellen.
- Zorg dat de gebruiker eigen regie heeft, en altijd het initiatief kan nemen tot acties in plaats van alleen te kunnen reageren op het systeem.
- Zorg dat duidelijk is wanneer de vragenlijst is afgerond, welke gegevens worden bewaard en wat de volgende stappen zijn.
Functies en navigatie
- Zorg voor eenvoudige en consistente navigatie.
- Vermijd overbodige functionaliteiten en onnodige stappen in processen.
- Bied een beperkt aantal navigatieknoppen aan en herkenbare generieke functies zoals ‘sluit’ en ‘opslaan’.
- Pas de toegankelijkheidsrichtlijnen toe en houd bijvoorbeeld ook rekening met visuele beperkingen.
- Geef consistente feedback over de acties van de gebruiker, bijvoorbeeld dat een knop is ingedrukt of een optie is geselecteerd.
Proces en communicatie
- Organiseer individuele gebruikerssessies van maximaal een uur op een vertrouwde en rustige plek (bijvoorbeeld in een behandelkamer van een GGZ-locatie).
- Check specifieke wensen van gebruikers van tevoren bij de behandelaar, zoals geen hand geven.
- Vertel van tevoren duidelijk wat er gaat gebeuren en wat er van de gebruikers wordt verwacht en wijk hier niet (te veel) vanaf (verplaats bijvoorbeeld geen afspraken).
- Zorg ervoor dat gebruikers je niet steeds aan hoeven te kijken. Geef ze bijvoorbeeld iets waar ze naar kunnen kijken (bijvoorbeeld screenshots van de applicatie, onderwerpen op een flipover).
- Neem eventuele zorgen bij gebruikers weg, bijvoorbeeld als de app niet goed werkt: “Dit gaan we onderzoeken”.
- Volg de richtlijnen van ‘auti-communicatie’, zoals:
– Voorkom overvraging. Bied informatie en vragen in een rustig tempo aan en stel één vraag per keer.
– Stel vragen zo concreet en specifiek mogelijk, en zorg ervoor dat ze niet te veel verbeelding vergen.
– Een geschikte vervolgvraag is: “Kun je een voorbeeld geven?”.
– Als een gebruiker te lang doorgaat over een onderwerp kun je dit afkappen: “We gaan nu verder met het volgende onderwerp”.
– Ga niet in discussie.
Meer informatie over SAM
De app is beschikbaar in o.a. de app store. Kijk voor meer informatie over SAM op stressautismmate.nl. Bekijk ook de video op YouTube over SAM.
Deze beschrijving werd mede mogelijk gemaakt door subsidie van TKI LSH en het Zorgondersteuningsfonds.
